Yatağan ile Milas arasında geçimini çam fıstığı ile sağlayan kırsal Katrancı Mahallesi’nin 100-120 yıllık taş duvarlı, el işlemeli ahşap binalarının korunması için UNESCO Dünya Kültür Mirası geçici listesine başvuru için proje hazırlanıyor.
100 YILLIK EVLERDE YAŞAM
Muğla’da Osmanlı döneminin son döneminde yapılan ve birçoğu hala ayakta olan damları toprak, taş duvarlı, kapı ve pencereleri ahşap üzerine el işçiliği ile değişik motiflerin yapıldığı evlerin birçoğunda hala yaşam devam ediyor. Atalardan kalma evlerde 80 yaşında oturan da var, 40 yaşında oturan aileler de var.
KAPI VE PENCERELER TEK TEK SATILDI
Zamanla aşınan, ev sahiplerinin vefat etmesi nedeniyle boş kalan evlerin birçoğu yıkılma tehlikesi yaşarken, yıkılan evlerin kapı, pencere, elmalık, yüklük, evlerin ortasındaki ağaç direkler üzerlerindeki el işçiliği nedeniyle başta Bodrum olmak üzere turistik yerlerden gelen vatandaşlara satılmış. El işlemeli ahşaplar geçmişte tek tek satılırken, köylüler “Geç uyandık. Artık satmıyoruz” diyerek gelenleri geri çeviriyor.
UNESCO DÜNYA KÜLTÜR MİRASI İÇİN PROJE HAZIRLANIYOR
Son günlerde mahalleye başta Yatağan Kaymakamı olmak üzere Muğla Ticaret ve Sanayi Odası yetkililerinin sık sık gelip gitmesi üzerine köylüler kültür mirası bu evlerin restore edilmesi için umut ışığı doğduğunu söylüyor. Katrancı Mahallesi’nde bulunan yaklaşık 50 ata yadigarı taş evlerin gelecek kuşaklara aktarılmasını isteyen mahalle sakinleri, evlerin korunması için UNESCO Dünya Kültür Mirası geçici listesi için hazırlanan projeye katkı vermeye hazır olduklarını açıkladılar.
“BAKANLIKTAN YARDIM BEKLİYORUZ”
118 yıllık evde oturan Muhsin Karataş, “Bu ev kaynanama ait. Bu ev köyün en yaşlı evidir. 1903 yılında yapılmış. Bu ev yazın serin, kışın sıcak olur. Kış aylarında soba yakmasan bile yer ocağı ile rahatlıkla yaşar. Bu evlerde yaşayanlar astım-bronşit bulmaz. 1980’li yıllarda buraya Fransız bir mimar geldi. Bize, ‘Bu evleri kesinlikle yıkmayın. Bu evler nefes alan evler’ dedi. Artık günümüzde bu evlere bakmıyoruz, önem vermiyoruz. Aslında bu evler için Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın bizlere yardımcı olmasını bekliyoruz. Allah’ın izniyle ümidimiz var inşallah” dedi.
“KAPI VE PENCERELER SÜS EŞYASI OLARAK SATILDI”
100 yıllık evlerin içindeki el işlemeli ahşap kapı ve pencerelerin geçmişte Bodrum, Marmaris gibi turistik ilçelerden gelenlere süs eşyası olarak satıldığını belirten Karataş, “Hepimiz verdik. Yani hata yaptım ben bile verdim. Kapılar işlemeli olduğu için çoğumuz verdik. Genellikle yıkılan evlerin kapı ve pencerelerinin yanında işlemeli direkleri dahi sattık. Buradan alanlar Bodrum’a götürdü, orada mükemmel evler yaptılar. Evlerin çatısını da bu çatılar gibi yaptılar ve içlerinde halen oturuyorlar” dedi.
“UYANDIK ARTIK SATMIYORUZ”
100 yıllık evlerin el işlemeli ahşap kapı ve pencerelerini almak için gelenler bulunduğunu söyleyen Karataş, “Hala almak için geliyorlar. Ama vermiyoruz, uyandık artık. Vermeyeceğiz. Kültür ve Turizm Bakanlığımızdan tek isteğimiz, bu köyde 50-60 tane ev kaldı. Bu konuda Bakanlığımızdan, Muğla Valiliğimizden ve Yatağan Kaymakamlığımızdan bu binaların restore edilmesi için yardım istiyoruz” dedi.
OSMANLI’NIN SON DÖNEMİNE AİT KÜLTÜR VARLIKLARI
Katrancı evlerinin Osmanlı döneminin son kültürel varlıklarından birisi olduğunu belirten Tarcan Oğuz, “Katrancı yöremizin Osmanlı dönemine ait son kültür varlıklarından. Sert kayalar üzerine oturmuş, iki katlı toprak damlı, harçsız yapılan binalardır. Bacalar Milas bacasını andırır, bacalar 20 santim dışa dönük estetik bir görüntü vermekte. Ocak içi genişletilmiş durumdadır. Dış cephede ocak altları üçgen şekilde taşıyıcı bir özelliği vardır. Sıva Malakari sistemine göre yapılmıştır. Evlerin alt kısımları ahır ve samanlık olarak kullanılmaktadır. İç kısmında oyma işçilik var. Merdiven basamakları kenarları kireç badana, ayak basan yerleri sadedir. Taş basamaklardan ikinci kata çıkılır. İkinci kat bazen iki, bazen üç odalıdır. Odaya girdiğinizde kapı arkasında sulukluk, gusülhane dediğimiz banyo yapılan bir bölüm bulunmaktadır. Diğer bölümde elmalık denilen bölüm var. Ocak üstü tek sıralı, iki sıralı gitmektedir. Karşısında aynı zamanda yüklük olarak da kullanılan altı ambar şeklinde bölüm bulunur. Tavan ise ara bir kiriş ile tutulmaktadır. Katrancı’da bu şekilde 50’ye yakın ev bulunuyor. Bu evlerin korunması gerekiyor. Gelecek nesillere taşınarak kültür mirası olarak bırakılması gerekiyor. Bu konuda özel bir çalışma yapılıyor. Önümüzdeki günlerde Katrancı evlerinin korunması ile ilgili çalışma yapılarak turizme kazandırılacaktır. Kaymakamlık ve Muğla Ticaret ve Sanayi Odası’nın bu konuda özel bir çalışması var. Bu çalışma UNESCO’ya sunulacak. SİT köy projemiz var. Bu köy ikinci bir Safranbolu olma iddiasında olan bir köyümüz” dedi.
