kaynak: Ekonomim/AYSEL YÜCEL / İSTANBUL

Onbinlerce can kaybına neden olan Kahramanmaraş merkezli deprem üçüncü haftayı geride bırakırken, yaşanan felaketin ekonomide yarattığı hasar da büyüyor. Başta Avrupa ve Rusya’ya yapılan yaş sebze meyve ihracatı olmak üzere Türkiye’nin uluslararası taşımalarında önemli bir paya sahip olan Hataylı nakliyecilerin binlerce TIR’ı şoför olmadığı için atıl durumda bekliyor. Deprem haberini alan Hataylı şoförler, yükleriyle birlikte yol kenarlarına bıraktıkları TIR’lara dönmek için depremzede ailelerinin barınma sorununu çözmeyi bekliyor.

Aynı zamanda Hatay merkezli bir nakliye firmasının sahibi olan Uluslararası Nakliyeciler Derneği (UND) Başkan Yardımcısı Kemal Gül, nakliyeciler olarak en büyük sıkıntıyı TIR sürücüleri konusunda yaşadıklarını belirtti. Avrupa ve Rusya başta olmak üzere çeşitli ülkelere ihracat yükü taşıyan TIR şoförleri, deprem haberini alır almaz kullandıkları açları yol kenarlarında uygun alanlara park ederek ailelerinin yanına koşmuş. TIR şoförünün çok büyük bir kısmının evi yıkılırken, önemli bir kısmında da aile üyelerinden kayıplar var.

EKONOMİ gazetesine konuşan Kemal Gül, “İhracata giden ya da ithalattan dönen sürücülerimiz deprem haberini alır almaz içindeki yükle birlikte araçları bulundukları yerde bırakıp Hatay’a koştu. Kim olsa aynı şeyi yapardı. Çocuğunu, eşini, yakınını kaybedenler oldu. Dolayısıyla bu araçlar çeşitli ülke ve şehirlerde atıl durumda kaldı” dedi. Avrupa’da, Rusya’da, Bolu’da, İstanbul’da, Kapıkule’de ve daha birçok farklı bölgede şoförleri tarafından terk edilmiş binlerce araç var. Bu araçların içerisinde yaş sebze meyveden, teknoloji ürünlerine kadar milyonlarca dolarlık ihracat ya da ithalat yükü var.

Kemal Gül, bölgedeki nakliyecilerin toparlanmaya çalıştığını ancak bunun kolay olmadığını söyledi. Hatay’a gelen şoförler, bir yandan yaşanan felaketin yasını tutarken diğer yandan işe dönmek için ailelerinin barınma sorununu çözmeyi bekliyor. Gül, “Sürücülerin aileleri depremde büyük zarar gördü. Yakın illere taşınmaya çalışıyorlar. Şu anda Hatay’da yerleşim diye bir şey kalmadı. Evler yıkıldı, yıkılmayan evlerin içine de girmek mümkün değil. Çünkü en ufak bir sarsıntıda onlar da onlar da yıkılır. Şoförler işe dönemediği için de binlerce TIR atıl durumda bekliyor” diye konuştu. Gül, firma sahipleri olarak şoförlerin ev sorununu çözmeye çalıştıklarını ifade etti.

“Çalışmama lüksümüz yok”

Kemal Gül, sadece kendi firmasında şoför olmadığı için onlarca aracın atıl durumda park alanlarında yattığını söyledi. Bu hafta ancak günde bir iki TIR’ı sefere çıkarabildiklerini söyleyen Gül, “Şoförlerimizin ailesi güvende olursa işe dönerler. Hiçbirimizin aylarca, yıllarca gelir getirmeden yaşama lüksümüz yok. Biz nakliyecilerin de bizim merkezimiz yok. Bilgisayarımız yok. Biz şu anda mobil çalışmaya razıyız. Tekrar toparlayıp faaliyete geçmek istiyoruz” açıklamasını yaptı.

Antakya Gümrüğü bu hafta açılacak

Deprem nedeniyle bölgenin önemli gümrüklerinden biri olan Antakya Gümrüğü kapatılmıştı. Çünkü birçok gümrük çalışanı depremde hayatını kaybetti. Aldığımız bilgilere göre gümrüğün bu hafta yeniden faaliyete başlaması bekleniyor. Bölgede üretilerek Avrupa’nın yanı sıra Rusya, Irak ve Suriye gibi ülkelere gönderilen ihracat mallarının gümrük işlemleri burada yapılıyor. UND Başkan Yardımcısı Kemal Gül, “Gümrükte teknik donanımlar yapılmaya başlandı bu hafta içerisinde. İnşallah aktif hale gelecek. Hatay’dan yaş sebze meyve taşıyabileceğiz” dedi. Olağan dönemde bu gümrükten günlük 80 TIR çıkış yapıyor” dedi. Kemal Gül, çarkın yeniden dönmesi için gümrüğün faaliyete başlamasının yanı sıra ihracatçı ve nakliyecinin de barınma ve çalışma ortamının sağlanması gerektiğini ifade ediyor.

Rusya’ya yaş sebze meyvenin tamamını taşıyorlar

Depremden en ağır hasarı gören illerden biri olan Hatay, bölgedeki uluslararası nakliyenin en önemli merkezlerinden biri. Depremin merkez üssü Kahramanmaraş’ta uluslararası nakliye firması yok denecek kadar az. Adana’da ise az sayıda var. Hatay’dan sonra en fazla uluslararası nakliye firması bulunan il Gaziantep ama onun da payı Hatay’ın çeyreği bile değil. Hatay’da 500’e yakın nakliye firması bulunuyor. Bu firmaların toplam filosunda 9 bine yakın TIR mevcut. Bu firmalar ağırlıklı olarak Avrupa’ya taşıma yapıyor. Toplam taşımalarda Avrupa’nın payı yüzde 50’yi geçiyor. Taşımaların yüzde 30’ayakını Rusya’ya gerçekleşiyor. Türkiye’den Rusya’ya yapılan yaz sebze meyve ihracatının ise neredeyse tamamı Hataylı nakliyeciler tarafından yapılıyor. Çünkü bölgede soğuk gıda taşımaya uygun araçlar sadece Hataylı nakliyecilerde var. Sadece Hatay’dan değil Mersin, Adana hatta batıdaki birçok ilden Rusya’ya yapılan taşımalarda Hatay’dan yapılıyor. 2022 yılında Rusya’ya yüzde 19 artışla 1.2 milyar dolarlık yaş sebze meyve ihracatı yapılmıştı. Hataylı nakliyeciler Irak, İran ve Türk Cumhuriyetlere de taşıma yapıyor. Savaş öncesi Suriye taşımalarının da tamamını Hataylı nakliyeciler yapıyordu.

Mersinli ve Antalyalı ihracatçı da araç bulmakta zorlanıyor

Depremde büyük hasar gören illerde, üretim ve ihracat büyük oranda durduğu için nakliyede yaşanan sorunlar henüz çok hissedilmiyor. Ancak bölgedeki nakliyeciler ile çalışan Mersin ve Antalya gibi illerdeki ihracatçılar ise malını taşıtacak TIR bulmakta zorlanıyor. Akdeniz Yaş Meyve Sebze İhracatçıları Birliği Yönetim Kurulu Başkanı Nejdet Sin, deprem bölgesindeki birçok üretim tesisinin büyük hasar aldığını belirtti. Bu nedenle firmaların ihracat faaliyetleri de durmuş durumda. Birçok firma depolardaki ve tesislerdeki mallarını kurtarmaya çalışırken bir yandan da hasar tespit çalışması yapıyor. Akdeniz Mobilya, Kağıt ve Orman Ürünleri ihracatçıları Birliği (AKAMİB) Onursal Başkanı Bülent Aymen, Hataylı nakliyecilerin bölgedeki taşıma faaliyetlerinde önemli bir rolü olduğunu, bu nedenle depremde hasar görmeyen illerde de ihracat taşımlarında araç bulma sıkıntısı olduğunu söyledi. Aymen, “İstanbul’dan sonra Türkiye’nin en büyük frigo araç filosuna Hataylı nakliyeciler sahip. Deprem nedeniyle bölgedeki nakliye firmalarının taşıma faaliyetlerinin sıkıntıya girmesi tüm Akdeniz ihracatını etkiliyor. Mersinli ya da Antalyalı ihracatçı için de sıkıntı” dedi. Antalyalı yaş sebze meyve ihracatçısı Adalya’nın sahibi Abdullah Bulut da özellikle depremin ilk haftalarında mallarını gönderecek TIR bulmak konusunda büyük sıkıntı yaşadıklarını, bazı mallarının da şoförler deprem bölgesine geldiği için Kapıkule’de yeni bir şoför bulana kadar beklemek zorunda kaldığını söyledi. Bulut, henüz nakliye sorunlarını tam olarak çözemediklerini ancak ilk haftalara göre azaldığını belirtti.

500

HATAY’DA BULUNAN ULUSLARARASI NAKLİYE FİRMA SAYISI

%10

TÜRKİYE TIR FİLOSUNDA DEPREM BÖLGESİNDEKİ ARAÇLARIN PAYI