Bu sabah ki New York merkezli Wall Street Journal Gazetesi Joe WALLACE ve Jared MALSIN çift imzalı “Türkiye’nin lira krizi ithal petrol ve doğal gaza olan bağımlılığı ortaya koyuyor” başlığı altında, ithal enerji konusunda Türkiye’yi mercek altına alan bir makale yayınladı.
Dow Jones & Company şirketinin sahibi olduğu Wall Street Journal Gazetesi ” Türkiye’nin döviz krizi, ekonomisindeki önemli bir zayıflığı ortaya çıkardı ” ara başlığını kullanarak, Türk halkının evlerini sıcak tutmak ve fabrikaların çalışmasını sağlamak için ithal enerjiye neredeyse tamamen bağımlı olduğu yorumunu getirdi.
İşte Wall Street Journal Gazetesinde yer alan makale detayları ;
Türkiye, Ortadoğu ve Orta Asya’da dünyanın en zengin fosil yakıt rezervlerinden bazılarıyla çevrilidir, ancak kendi başına çok az petrol, gaz veya kömür üretmektedir. Ülke, tükettiği petrolün %93’ünü ve gazın %99’unu ithal ediyor, Dolar cinsinden enerji fiyatları yükseldiğinde ve Türk lirası düştüğünde bir kırılganlık ortaya çıkıyor. Her iki faktör de 20’ler Grubu ve North Atlantic Treaty Organization – Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü üyesi olan Türkiye’nin ekonomisine zarar verdi.
Benchmark Brent petrol fiyatları bu yıl dolar bazında %42 arttı. Türk lirasındaki düşüşte faktör ve maliyet, koronavirüsün Omicron varyantının ortaya çıkmasından bu yana ham petrol fiyatlarındaki düşüşün ardından bile %140’tan fazla arttı. Türkiye Merkez bankasının Eylül ayında hızlanan enflasyon karşısında faiz oranlarını düşürmeye başlamasından bu yana Türk lirası, değerinin üçte birinden fazlasını kaybetti.
Artan enerji fiyatları, zaten artan gıda, ilaç ve ulaşım fiyatlarıyla mücadele eden Türk halkını daha da zorluyor. Hükümet geçen hafta benzin fiyatını litre başına bir liradan fazla artırdı ve gece yarısı maliyetler yükselmeden önce benzin istasyonlarında uzun kuyruklar oluşmasına neden oldu.
Türkiye’nin enerji durumu istikrarsız, çünkü yılda 8 milyar metreküp doğalgazı (yıllık talebin neredeyse %15’ini) kapsayan tedarik sözleşmelerinin süresi gelecek ay sona erecek, tıpkı Avrupa’nın bir nesildeki en büyük gaz fiyatı krizlerine göğüs germesi gibi.
Soğuk hava, Kıta Avrupası ve Birleşik Krallık’ta doğalgaz fiyatlarını Pazartesi günü yaklaşık %8 artırdı. Uzun vadeli anlaşmalar, Rus Gazprom PJSC tarafından devlet kontrolündeki Botaş Petrol Boru Hattı A.Ş. ve bir grup özel şirkete gönderilen gaz için. Bunları yenilemek için görüşmeler devam ediyor.
Oxford Enerji Araştırmaları Enstitüsü’nde kıdemli misafir araştırma görevlisi olan Gulmira Rzayeva, “Durum gerçekten rahatsız edici” dedi. Türkiye kış boyunca elektrik kesintileri yaşayabileceğini de sözlerine ekledi.
Gazprom, küresel gaz kıtlığından büyük bir kazanım ve rekor kar elde ediyor. Türkiye’ye yapılan satışlar da buna yardımcı oldu: Gaz, 2020’nin başlarında Karadeniz’in altındaki TürkAkım boru hattından akmaya başladı ve Gazprom, 2021’in ilk 10 ayında Türkiye’ye yapılan arzın iki katından fazla arttığını söyledi. Ankara, kaynak tedarik ederek Rus enerjisine olan bağımlılığını azaltmaya çalıştı. ABD’den gaz ve yenilenebilir kaynaklardan daha fazla güç üretiyor.
Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan bu kış doğalgaz sıkıntısı yaşamamak isteyecek. Rusya, Türkiye’yi petrole bağlı fiyatlardan uzaklaşmaya ve şu anda daha yüksek olan Hollanda gibi uluslararası gaz merkezlerindeki spot ticareti yansıtan fiyatlara doğru itebilir.
Türkiye’nin enflasyon sorununun arkasında enerji fiyatları büyük rol oynuyor. Türkiye İstatistik Kurumu’na göre, tüketici fiyatları Ekim ayında bir önceki yıla göre neredeyse %20 arttı. Ulaştırma ve elektrik, gaz ve diğer yakıtları içeren bir mal kategorisi bu artışa 6,5 puan katkıda bulundu. Türk lirası Pazartesi günü Dolar karşısında %3.7 düşerek Dolar karşısında 12.84 civarında rekor düşük seviyesine yakın işlem gördü.
Türkiye’de tüketilen enerjinin dörtte birinden fazlasının gazdan elde edilmesi ve talebin bu yıl 60 milyar metreküp rekor seviyeye ulaşması bekleniyor. Bölgesel güç rakipleri arasında bazen sert bir ilişki olmasına rağmen Rusya en büyük tedarikçi. Gazprom, bu yılın başlarında Rus şirketine yüz milyonlarca Dolar borcu olan özel Türk ithalatçılarına akışını kesti.
Devlete ait Botaş ise düşen liranın baskısı altında. Devlet firması, doğalgazı, yurtdışından ithal ettiği gazın maliyetinden daha düşük, devlet tarafından zorunlu kılınan fiyatlarla satıyor. Gazprom ile sözleşmenin yenilenmesine aciliyet ekleyen yüksek uluslararası gaz fiyatları, Botaş’ı ABD ve başka yerlerden sıvılaştırılmış doğal gaz kargoları tedarik etmekten caydırdı.
Daha önce Botaş’ta çalışan ve iki gaz dağıtım şirketinin yönetim kurulunda yer alan enerji danışmanı Ali Arif Aktürk, Botaş’ın bu yıl 4 milyar ile 5 milyar Dolar arasında zarar edeceğini tahmin ediyor.Botaş temsilcisi yorum taleplerine yanıt vermedi.
Ali Arif Aktürk, sözleşmelerin nihayetinde Sayın Erdoğan ile Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin arasında Suriye ve Ukrayna gibi konuları da kapsayan görüşmelerin bir parçası olacağını söyledi.
Columbia Üniversitesi Küresel Enerji Politikası Merkezi’nde araştırma görevlisi ve BP’nin eski baş ekonomisti Christof Rühl, Rusya’nın Türkiye ile ilişkilerinin Avrupa Birliği ile olan bağlarından daha az soğuk olduğunu ve bunun Ankara’nın ihtiyaç duyduğu gaza erişmesine yardımcı olması gerektiğini söyledi. Ancak Kremlin, son aylarda Rusya destekli ayrılıkçılarla savaşan Ukrayna hükümet güçlerinin Türk insansız hava araçlarını kullanmasını protesto etti.
Bir şekilde, Türkiye daha iyi 2018’de bir döviz kriziyle karşı karşıya kaldığı son zamana kıyasla, yükselen enerji fiyatlarına karşı koyuldu. Ülkenin cari hesabı dünyanın geri kalanıyla yapılan işlemlerin bir ölçüsü, kısmen turizmde ortaya çıkmadan önceki canlanma nedeniyle nadir bir fazla veriyor.
Bununla birlikte, küresel enerji piyasalarındaki artış, döviz borcuyla yüklü şirketlere ev sahipliği yapan ekonomiden Dolar çekiyor. Merkez bankası verilerine göre, Türkiye Eylül ayında ihracattan elde ettiğinden 3,67 milyar Dolar daha fazla enerji ithalatına harcadı ve Aralık 2014’ten bu yana en büyük net harcamasını yaptı.
