Göz alıcı belgesel “Navalny (12A)” İngiltere’de önce sinema ekranlarında ve pazar gecesi de BBC 2 ve Sky News haber kanalında ekranlara geldi. Daniel Roher’in belgeseli, ölümcül bir suikast girişiminden ve hapis cezasından kurtulan muhalif bir Rus politikacı Alexei Navalny’ye eşi görülmemiş bir erişim veriliyor..
Times gazetesi “ Navalny belgeseli — Alexei Navalny, zorlayıcı ve sempatik bir kahramandır – Vladimir Putin’in rakibi hakkındaki bu heyecan verici belgeseli mutlaka görülmeli” diyor ve şöyle ekliyor ; Baştan sona kameraya bakan Alexei Navalny, kendisini zehirleyen ajanları arayıp Putin cinayet makinesinin mekaniğini ortaya çıkarmaları için onlara şaka yaptığında olduğu gibi, çekici ve sempatik bir kahraman olduğunu kanıtlıyor.
Daniel Roher’s yapımı “Navalny (12A)”, büyüleyici ve samimi bulunuyor. Rus muhalefet lideri Alexei Navalny’nin Ağustos 2020’de kendisini zehirleyen adamları belirleme arayışını takip ederken adeta bir gerilim filmi hızında olaylar kamera önünde gelişiyor.
Hikaye soruşturmaya olağanüstü erişim sunarken tüm çekim Almanya’da gerçekleşiyor. Alexei Navalny’nin detaylı bir incelemesi olan bir belgesel. Kendi zehirlenmesi de dahil olmak üzere hiçbir şeyden korkmayacak, reform niyetli bir Rus liderin portresi izleyenlere sunuluyor. “Robbie Robertson and the Band” ile tanınan 28 yaşındaki Kanadalı yönetmen Daniel Roher, Rusya’ya hiç gitmedi.
Çekim sırasında doğal haliyle, “Bu filmden bir gerilim filmi yapalım” diyor Alexei Navalny, yönetmeni Daniel Roher’a. “Ve sonra, eğer ölürsem, sıkıcı bir anı filmi çekebilirsin”diye ekliyor. Böylesi bir güvencesizlik durumundaki biri için Alexei Navalny, görünüşe göre her şeyi fazla ciddiye almakta zorlanıyor. Kayda geçen bu çıkışları açıkça bir savunma mekanizması ve bu koşullarda onu kim suçlayabilir?diye değerlendiriliyor ve “Alternatif, umutsuzluğa teslim olmayı içerebilir ve bu hiç kimseye yardımcı olmaz” deniliyor.
Alexei Navalny’nin buna alışacak kadar uzun süredir uçlarda yaşadığı yorumu yapılıyor. Bu şaşırtıcı, ürkütücü belgesel, Navalny’nin Putin karşıtı, demokrasi yanlısı aktivizminin saklı bir tarihini sunuyor. Bazen tek kişilik bir muhalefet gibi görünüyor: bazen ise, provokatör ve araştırmacı gazeteci.
Alexei Navalny, döneminin bir figürüdür değerlendirmesi yapılıyor ve başarısının arkasında ki hikaye ise şöyle aktarılıyor ; En başarılı çalışmalarının çoğu, sosyal medya ve mobil çekim teknolojisinden yararlanmayı içeriyordu, bu yüzden adının Rusya’nın bu kadar ötesine yayılmasının bir nedeni de bu. Navalny hukuk okudu, yozlaşmış devlet kuruluşlarını mahkemeye verdi ve sonuçları hakkında blog yazdı. Putin yönetimindeki yolsuzluklarla ilgili raporlar yayınladı, tutuklamalara ve yıldırmalara katlandı ve cumhurbaşkanlığına aday olmaya çalıştı. Ayrıca sosyal medyada hakimiyet gösterdi; genç hayranları TikTok’un her yerindeler. Böylelikle Navalny için sosyal medya bir silah ve bir kalkandır. Örneğin, o ve karısı Yulia, onları Moskova’ya geri götüren uçağa bindiklerinde, telefon kameralarıyla dolu bir sürü insan tarafından karşılanmaktan rahatsız olmak yerine, tam aksine rahattılar.
Eylemlerini karanlıkta gizleyen bir rejime karşı çıkıldığında, çok fazla ışık olamaz. Ancak Navalny, ününün ve insanların ona duyduğu hayranlığın sunduğu korumayı abartmış mıydı? sorusunun cevabını ise filmin bir noktasında ilginç cümle ile veriyor “Daha ünlü oldukça, hayatımın daha güvenli hale geldiğinden emindim. Çünkü beni öldürmeleri sorun olurdu diye düşündüm” alaycı bir şekilde yaşadıklarından çıkardığı özeti söylemeden önce bir an duraklıyor, kıkırdayarak şöyle devam ediyor: “Evet, çok yanılmışım.
Yönetmen Daniel Roher aylarca beraberliği sorulduğunda şunları hatırlıyor: “Onunla ilk kez tanıştığınızda biraz çekingen davranıyor. Buluştuğumuz tuhaf bir ortamdı ve adeta bizim için bir heyecan yaratmaya çalışıyordu. Ama o ve ben hızlı arkadaş olduk. Komik ve çekici biri ve dünyanın en iyi belgesel konusu: Ondan yapmasını isteyebileceğim ya da çekmeme ya da çekmeme izin vermeyeceği hiçbir şey yoktu.Evet, işte Alexei Navalny oydu.
Alexei Navalny’nin Rusya’nın imzası olan sinir gazı novichok’un vesile olduğu 2020 ölüme yakın deneyimi bu filmin kalbi ve merkezi konumunda. Almanya’da iyileşirken, zehirlenmesiyle ilgili gerçekleri ortaya çıkarmak amacıyla Bellingcat araştırmacı gazeteci Christo Grozev “dizüstü bilgisayarlı hoş bir Bulgar” ile Alexei Navalny güçlerini birleştiriyor. Ardından gelen şey çok dikkat çekicidir. Navalny’nin eğlenceli ama çok zorlanmış casusluk gerilim filmi alemlerine girdiği noktayı özetlemek mümkün ;
Şaşırtıcı bir rahatlıkla, Grozev ve Navalny ikilisi, onu öldürmek için gönderilen Federal Güvenlik Servisi (FSB) ajanlarının kimliklerini ortaya çıkarır. Telefon numaralarını bile tespit ederler. Ve sonra, Navalny onları neden yaptıklarını sormak için inanılmaz soğukkanlılıkla için tek tek arar.
İlk başta işler pek iyi gitmez, çünkü Navalny kim olduğunu söylemekten kendini alamaz ve karşısında ki Federal Güvenlik Servisi (FSB) temsilcileri telefonu kapatırlar. Sonunda, Alexei Navalny farklı bir yöntem uygular ve görevin başarısızlığının nedenlerini araştırmak isteyen bir Kremlin müfettişi olarak telefonunu diğer ucunda ki temsilciye kendisini tanıtır. Çok geçmeden, suikastçılarından biri uyku sersemi kanarya gibi ötmeye başlar. Takip eden soğuk konuşma, tanık olacağınız en şaşırtıcı ifadeleri duymanızı bağlar. Navalny sesindeki inanılmaz neşeyi uzak tutmak için kendisiyle savaşırken, dozaj hakkında drone’lar yapan ajan için her şey açıkça ekranlara gelir. Navalny’nin iç çamaşırına zehrin yerleştirilmesi sonrasında zehirlendiği ve Alexei Navalny’nin hayatını kurtaran acil servislerin can sıkıcı derecede hızlı tepki ve müdahaleleri detayları ortaya çıkar. Navalny, konuşmanın sonunda “Zavallı adam” diye sırıtır ve dudaklarından şu iki kelime çıkar “Onu öldüreceklerdir”
Navalny (12A) belgeselinden ne bekleyebiliriz?
Ağustos 2020’de Navalny, Sibirya’dan Moskova’ya seyahat eden bir uçaktaydı. Ciddi şekilde aniden hastalandı, bu yüzden mürettebat acil iniş yapmaya karar verdi ve bunu yaparak Alexei Navalny’nin hayatını kurtardı. Aceleyle bir Sibirya hastanesine götürüldü ve ardından Berlin’e tahliye edildi ve burada doktorlar, Rus hükümetinin muhaliflerine yönelik diğer saldırılarla bağlantılı bir sinir gazı olan “Novichok” ile zehirlendiğini doğruladılar.
Ancak Devlet Başkanı Vladimir Putin, herhangi bir müdahaleyi ve Alexei Navalny’nin adını kamuoyuna açıklamayı reddetti, yerine ondan “o bey”, “belirli bir karakter” veya “Berlin hastası” olarak bahsetti.
Belgesel, Alexei Navalny’nin kendisi ve ekibinin kendisine yönelik komployu araştırdığı ve Kremlin’in bu olaya karıştığına dair kanıtlar bulduğu için takip ediyor. En önemli sahnede ise Alexei Navalny kendisini neredeyse öldüren zehirlenme olayına karıştığından şüphelendiği adamlarla telefon görüşmeleri yapıyor. Telefonu açan adamlardan biri, Navalny’nin bir yetkili olduğuna inanıyor ve her şeyi açıklaması kamera kayıtlarına geçiyor. Soruşturmada, “Novichok” saldırısında Rusya Federal Güvenlik Servisi’nden ajanlar suçlanıyor.
Alexei Navalny, Kanadalı belgesel yapımcısı Daniel Roher tarafından yönetildi ve çekimler Navalny komadan çıktıktan kısa bir süre sonra başladı. Ocak 2021’de Moskova havaalanına inmesi ardında pasaport kontrolünde tutuklanmasına kadar, ekip Alexei Navalny’i takibe devam etti.
Alexei Navalny’ye ne oldu?
“Novichok” sinir gazı zehirlenmesinden iyileşirken beş ay Almanya’da kaldı. Geçen yıl Moskova’ya döndüğünde, 2014 yılındaki bir davanın denetimli serbestlik şartlarını ihlal ettiği için hemen tutuklandı. Alexei Navalny bir ceza kolonisine yollandı ve tıbbi bakıma erişim hakkı verilmediğini protesto etmek için açlık grevine başladı. Mart ayında bir Rus mahkemesi Alexei Navalny’yi dolandırıcılık ve mahkemeye itaatsizlikten mahkum ettikten sonra dokuz yıl hapis cezasına çarptırdı. Bu, halihazırda çekmekte olduğu iki buçuk yıllık hapis cezasına ekti. Tedavisi dünyanın dört bir yanından tepki topladı.
10 Downing Street, başbakanlık yetkilileri hapis cezasının “Putin’in kendisinden hesap sormak isteyenlere karşı kullandığı uydurma suçlamaların” devamı olduğunu söyledi.
Eleştirmenler Navalny filmi için ne diyor?
98 dakika uzunluğundaki film, Ocak ayında sanal Sundance Film Festivali’nde gösterildi. Hem belgesel izleyici ödülünü hem de festivalin favori ödülünü kazandı. New York Times gazetesi , filmi “küresel entrikalarla dolu” bir “gerilim” filmi olarak nitelendirdi.
Rusya’nın hapsedilen Putin muhalifi Alexei Navalny kimdir – 4 Haziran 1976’da Moskova’nın hemen batısındaki Butyn köyünde doğdu. Moskova’nın 100 km (62 mil) güneybatısında bir kasaba olan Obninsk’te büyüdü.1998’de Moskova Halklar Dostluğu Üniversitesi’nden hukuk bölümünden mezun oldu. 2010’da ABD’de “Yale World Fellow” öğrencisi olarak bir yılını geçirdi. Eşi Yulia ile Moskova’da yaşıyordu; iki çocukları var kızı Daria ve küçük oğlu Zakhar ABD’de okuyor.
Yolsuzlukla mücadele kampanyacısı Alexei Navalny, uzun süredir Rusya’nın Devlet Başkanı Vladimir Putin’e karşı muhalefetin en önde gelen yüzü oldu. 45 yaşındaki blogcu zehirlendi ama kurtuldu ve şimdi parmaklıklar ardında. Başkana sandıkta meydan okuyamamış olsa da, sesi birçok Rus için hala gücünü koruyor ve Kremlin için bir tehdit olmaya devam ediyor.
Sosyal medyada milyonlarca Rus takipçisi var. Çoğu 20’li yaşların başında veya daha genç ve kampanya grubunun yolsuzlukla mücadele videoları milyonlara ulaştı. Rusya’da 15 Aralık 2012’de bir üye tarafından kurulan kayıt dışı bir muhalefet partisi olan “Russia of the Future – Geleceğin Rusyası” partisinin lideri ve Yolsuzlukla Mücadele Vakfı’nın (FBK) kurucusudur. 2021’de Navalny’nin altı milyondan fazla YouTube abonesi vardı. Sosyal medya kanalları aracılığıyla Rusya’daki yolsuzlukla ilgili materyaller yayınlıyor, siyasi gösteriler düzenliyor ve kampanyalarını tanıtıyordu. 20 Ağustos 2020’de Rus muhalefet figürü ve yolsuzlukla mücadele aktivisti Alexei Navalny, Novichok sinir gazı ile zehirlendi ve ciddi durumda hastaneye kaldırıldı.
