İlk 1994 Ocak ayında daha sonra 1995 te yoğun bulunduğum Ukrayna’ya İsviçreli bir Türk’e Ukrayna’da kaybedilen bir paranın kurtarılması için tercüman olarak gitmiştim. Alacaklar karşılığı edindiğimiz Bıçka (Canlı Hayvan Sığır) ve Smıçka (Ayçiçeği çekirdeği) ihraç izin sertifikaları ile temini bize düşmüştü. Çoraplar içine gizleyerek götürdüğümüz paralar onlar için çok olduğundan bize İngilizce sadece “Yes” ve “Good” kelimelerini bilen bodygard vermişlerdi. 37 Oblast bulunan Ukrayna’ da 34 ü nü görmek kısmet oldu. Yoğun imza, onay, izin trafiği içinde tanıştığım gerçek bir Komunist gazeteci Andrei en güzel sohbetlerle ve bilgilendirme ile arkadaşımız oldu. 1930 lar da Kollektif-Çiftlik anlamına gelen Kolhoz uygulamalarında Ukrayna’ da 4 Balık Kolhoz’u olduğunu ondan öğrenmiştik. Azak Denizinin de BALIK TAVASI lakabıyla anıldığını. Azak’ ta ve Karadeniz deki balık ve balıkçılık konuları ertesinde biçka ve Smiçka turlarımız başladı. Kherson Skadowsk’tan yola çıktığımız da body guard’ım Kostantin, mihmandarım Anatol ve şöför sanırım adı Vasil veya V ile başlıyordu saat sabah 6.30 idi. Daha çok beden dili anlaştığım yol arkadaşlarımın talebiyle yarım saat sonra kahvaltı molası verdik. Kahkahalar ve “nazdorova” dilekleri ile kaldırılan vodka eşliğinde etleri götürdük yarım saatte enerji tam dı. Ve şöför dahil sabah sabah herkes kafayı bulmuştu araba sanıyorum bildiği yolda kendi başına gidiyordu.Yolum olmamasına rağmen Andrei’in önerdiği ve selam mektubu gönderdiği Mariupol kentinin dışında ki balık kolhozuna uğradım. Güzel İngilizcesi ile bize bilgiler veren görevli Azak’ta 55 familyadan 183 balık çeşidi olduğunu, 19 unun neslinin tükenmekte olduğunu Hamsa adı verdikleri Hamsinin üç ayrı adı olduğunu anlatmış, Türk olduğumu öğrenince Azak Denizinin adının, Kuman prensi Azum yada Asuf adından geldiğini prensin 1067 yılında burayı savunurken öldüğünü anlatmıştı. (Azak İngilizce Azov). Daha sonra Azak adının Kıpçak Türkçesinde sığ toprak anlamına gelen “ Asak “ kelimesinden geldiğini öğrendim.
Azak Denizi 37.600 kilometre kare bir alan, haritalarda mavi mavi büyük bir iç deniz, meğerse en derin yeri 14 metre imiş. 1952 de açılan kanal boyunca ilerleyen gemiler Rostov’ a ve diğer limanlara ulaşabiliyor. 4 km genişliğinde dar bir boğazla Karadeniz’den ayrılan Azak ön çağlarda Yunanlılarca Palus Maeotis (Maeotis Bataklığı) adıyla literatüre girmiş.
Rusya, Ukrayna, Kırım arasında yeralan Azak’ta fauna da çok canlı ve çeşitli; Su kuşları, çalıkuşları, ördek, martı, karabatak, pelikan, yaban domuzu, gelincik, sansar, yabani tavşan, kürkleri ile ün alan misk fareleri yörenin endemik canlılarından.
Taganrog, Mariupol, Yeysk, Berdansk önemli limanlar. Azak’ın en iç ucunda olan Rostov’ a bütün yörenin demir madeni getirilir. Rusça “Hughesovska” denen bu demir madeni yolu Ukrayna’da ki eski adı Zhadov olan Mariupol’de yoğun bir trafiğe neden olur.
27 Kasım 2007 yılında ki fırtına büyük bir çevre felaketi oldu. Kerç boğazında Rus Kavkaz, Nakhichevan, Kovel ve Gürcü bandıralı Hacı İsmail adlı Türk gemisi ve diğer 6 gemi ve 2 tanker battı. Karadeniz’e 1300 ton fuel ve 6800 ton sülfür döküldü. Bu Karadenizde ki Hidrojen Sülfür oranını artırarak ciddi bir sorun yarattı.
Kerç boğazının doğu yakasında ki Taman yarımadası Krasnodar’dan gelen Kuban nehri çevresinde dünyanın en ünlü şaraplık üzümleri yetişir. Rostov ve güney Rusya’da kanallar Volga- Don- Hazar ulaşım kanalları ile önemli bir ticari sinerjisi yaratırlar.
Dünyanın en sığ denizi ünvanını alan Azak, dünyanın koruma altına alması gerekli olan bir biyolojik yaşam alanıdır.
Ukrayna maceramızda parayı pek kurtaramadık ama gazeteci Andrei’ye destek olmak için gözden çıkararak sırf yardım amacıyla verdiğimiz 3000 dolarlık balık kolhozu yatırım katılımımız sezon sonunda bize fazlasıyla geri dönünce oldukça sevinmiştik. Konum bugün Karadeniz ve balıkları idi hafta içi bir balık uzmanı zıraat mühendisi komando bir asker arkadaşımla yapacağım görüşme sonrası Hamsiyi ve Boğaz balıklarını sizlerle paylaşacağım. Saygılarımla,
M. Ünvan ATLI
