Çölyak hastalığına dikkat

Çölyak, ince bağırsağın glüten proteinine gösterdiği bir alerjidir. Hasta belirti vermiyor bazen de aynı belirtileri gösteren başka hastalıklarla karışabiliyor. Bilindiği gibi tahıllar bol miktarda kompleks karbonhidrat ve protein, lif, kepek, vitamin ve mineral içerir. Glüten buğday, arpa, çavdarda bulunan bir proteindir, yulafta glüten yoktur, fakat yulaf ürünleri olan yulaf unu ve ezmesi genellikle glüten içeren diğer tahıllarla aynı yerlerde üretildikleri için bulaşma söz konusudur ve yulaf ürünleri glüten içerebilir. Yulaf dışında pirinç, mısır ve soyada glüten bulunmaz. Glüten Latince kökenli bir kelimedir ve yapışkan protein anlamına gelmektedir. Günümüzde tahılların ve özellikle buğdayın, çok eski zamanlarda tüketilen buğdaya göre genetiği ile çok fazla oynanmıştır ve bol miktarda glüten içerir. Tahıl dışında pek çok yiyecek ve içecekte, hazır besinlerde glüten bulunur. Glüten besinlere elastikiyet, dolgunluk, şekil, kıvam kazandırır, hamur işlerinin hafif, çıtır-çıtır ve gevrek olmasını sağlar. Bu özellikleri nedeniyle glüten hemen her türlü hazır besinde katkı maddesi olarak bulunur. Glüten ayrıca ilaçların içinde, güzellik malzemelerinde, banyo malzemelerinde de bulunan bir toksik proteindir. Glüten kısaca her yerde hazır ve nazırdır.

Tahıl Sağlığa Faydalıdır

Sindirim sistemimiz çok fazla miktarda glüteni sindirmeye uygun değildir. Glüten fraksiyonunda çölyak hastalığına, glüten hassasiyetine, diğer otoimmün hastalıklara, alerjik reaksiyonlara, sızıntılı bağırsak hastalığına yol açabilen gliadin proteini yanı sıra, insülin direncine ve diyabete yol açan lektinler, vitamin ve mineral emilimini azaltan fitat gibi zararlı diğer proteinler de vardır. Tahıllar ve tam tahıllar sağlık açısından yararlı yiyecekler olarak değerlendirilmesine rağmen tarım ve çiftçiliğin gelişmesi ile birlikte başta obezite, kalp hastalıkları, şeker hastalığı ve kanser hastalığının ortaya çıkması tesadüf değildir. Tahılların glisemik indeksi yüksektir ve toksik birçok bileşene sahip olabilir.

Nasıl Fark Edilir?

Eğer çocuğunuzda sebepsiz yere şişkinlik, karın ağrısı, mide bulantısı, cilt döküntüsü, kemik erimesi ya da gelişme geriliği gibi rahatsızlıklar varsa bunlar, çölyak için önemli belirtiler olarak dikkate alınmalıdır. “Çocuğum ne yese karnı ağrıyor” diyorsanız çocuğunuz çölyak hastası olabilir. Genetik bir hastalık olarak tanımlanan çölyak, her yaşta ortaya çıkabiliyor. Bilimsel çalışmalar emzirmenin bebeği çölyak hastalığından koruduğunu ortaya koyuyor. Emzirme sırasında anne sütünden bebeğe az miktarda glüten geçer. Bu da bebeği çölyak hastalığından korur ya da en azından hastalığı erteler. Ayrıca yaşamın ilk aylarında glütenden zengin beslenmenin ciddi risk yarattığı bilinmektedir. Yaşamın ilk 4-6 ayında sadece anne sütü ile beslenme bu açıdan çok önemlidir. Çölyak hastalığı her yaşta ortaya çıkabilmesine rağmen 8-12 aylık çocuklarda daha sık görülmektedir.

Genetik Bir Hastalık mıdır?

Glütenin neden olduğu en önemli hastalık çölyak hastalığıdır. Glüten ince bağırsak mukoza hücrelerine toksik etki yapar; vücudun bağışıklık sistemi harekete geçer ve ince bağırsaklarda var olan besin, vitamin ve minerallerin emilimini sağlayan villus adı verilen parmaksı çıkıntılar ortadan kalkar. Villusların ortadan kalkmasıyla besinler, vitamin ve mineraller emilemez; kronik ishal, zayıflama, çocuklarda büyüme ve gelişme geriliği ortaya çıkar. Çölyak hastalığı otoimmün ve genetik bir hastalıktır. Birinci derece akrabalarda hastalık sıktır.

Nelere Dikkat Edilmeli?

Glütenin var olduğu başlıca yiyecekler şunlardır ve bu yiyeceklerden uzak durulmalıdır. Ekmek, makarna, çörek, gevrek, pasta, pizza, işlenmiş et (sosis, salam, sucuk), bira, alkollü içecekler, soslar, çorbalar, turşular, sirke, bulgur, irmik, kuskus, müsli. Ayrıca güzellik ve kozmetik ürünlerinden ruj, fondöten, pudra, losyon, makyaj malzemeleri glüten içerebilir. Bu ürünlerin kullanılması alerjik reaksiyonlara, cilt kuruluğu; kaşıntı gibi durumlara yol açabilir.

Çözüm Yolu Var

Bağırsak tutulumunun yaygınlığı şikayetleri belirler. Bazen ishal, karın ağrısı, şişkinlik, gaz gibi şikayetler olmadan kansızlık; osteoporoz; karaciğer yağlanması; nöropati, demans gibi nörolojik belirti ve bulgularla seyredebilir. Yaygın bağırsak tutulumu olan hastalarda kronik ishal, kilo kaybı, kötü kokulu ve yağlı gaita sıktır. Bazen ishal olmadan kabızlık, zayıflama olmadan obeziteye neden olabilir. Çölyak hastalığı tedavisi olmayan ama çözümü olan bir hastalıktır. Çözüm glüten içeren her türlü tahıl ve yiyeceklerden uzak durmaktır. Glüten her türlü yiyecekte vardır, etiketler dikkatle okunmalıdır.