Ebulfez Elçibey, 24 Haziran 1938 günü Nahcivan Özerk Bölgesinde bulunan Kalaki köyünde dünyaya geldi. Güney Azerbaycanlı Kadirkulu Bey ve Anadolu’da doğup göç etmiş Mehrinisa (Maysara) Hanım’ın oğluydu. Asıl soyadı Ebulfeyz Aliyev olsa da daha sonra sevenleri tarafından kendisine takılan Elçibey ismini benimsedi ve kullandı.
Gözlerini dünyaya Rus hakimiyeti altında açtı çünkü o dönem bölge SSCB işgali altındaydı. 4 yaşındayken babasını İkinci Dünya Savaşı için cepheye uğurladı ancak babası bir daha dönmedi. Annesi, savaş yıllarının zor şartlarında ona hem annelik hem babalık yaptı.
İlk öğrenimini Ordubad Şehir 1 Sayılı Ortaokulu’nda aldı. Lise eğitimini Nahçivan’da tamamladı ve Bakü Devlet Üniversitesi Şarkşinaslık Fakültesi Arap Filolojisi Bölümü’nde lisans eğitimine başladı. Eğitimini 1962 yılında tamamladıktan sonra SSCB Su İşleri Araştırma Enstitüsü Bakü şubesinde Rusça-Arapça tercüman olarak ilk görevine başladı.
1969 yılında Tolunoğulları Devleti konulu doktora tezi ile tarih alanında doktor unvanını aldı. Hilafetin dağılmasından sonra kurulan ilk Türk devletini bilerek seçmiş, Türk Milletinin devlet hafızası hakkındaki araştırmalarına temel teşkil etmişti.
1968 -1975 yılları arasında Bakü Devlet Üniversitesi Tarih Fakültesi Asya ve Afrika Tarihi Kürsüsü’nde başöğretmen olarak görev yaptı. Öğrencilerine Divânü Lügâti’t-Türk ve Göktürk Kitabeleri’nden bölümler okuduğu için KGB tarafından Sovyet karşıtı milliyetçi propaganda yapmakla suçlandı. 1975 yılında tutuklandı ve 1,5 yıl boyunca Bakü’de bulunan Karadağ Taş Ocağı İşletmesi’ne bağlı Islah ve Çalışma Kampı’nda ağır işlerde çalıştırıldı.
Tahliye edildikten sonra bir süre iş bulamadı. Eski hocalarından birinin yardımıyla Azerbaycan İlimler Akademisi’nin El Yazmaları Araştırma Enstitüsü’nde memur oldu.
Sovyetler’e karşı ilk öğrenci hareketlerini başlatan Elçibey, hapisten çıktıktan da boş durmadı ve Sovyetler Birliği’nin dağılma sürecini fırsat bilerek bağımsızlığı savunan halk hareketinin kurumsallaştığı Azerbaycan Halk Cephesi Partisi’nin başına geçti.
18 Ekim 1991 tarihinde bağımsızlığını ilan eden Azerbaycan’da yapılan ilk seçime Azerbaycan Halk Cephesi Partisi’nin adayı olarak katılan Elçibey, “Azad Azerbaycan” sloganıyla çıktığı yolda yüzde 60 oy alarak cumhurbaşkanı seçildi. Böylece Azerbaycan’ın demokratik seçimle işbaşına gelmiş ilk cumhurbaşkanı Ebulfez Elçibey oldu. Partinin ve Elçibey’in en önemli üç hedefi; Azerbaycan’ın Rus işgalinden tamamen kurtularak her alanda bağımsızlığı, Karabağ’ın Ermenilerden kurtarılması ve İran sınırlarında kalan Güney Azerbaycan’daki milyonlarca Azeri’nin Azerbaycan’la birleşmesiydi.
Ebulfez Elçibey, seçildikten sonra ilk olarak Rus ordusunu Azerbaycan’dan çıkardı ve milli orduyu kurdu. Ülkenin milli parasını bastırdı, Sovyet paralarını tedavülden kaldırdı. Türk coğrafyasıyla dil bağını kopartan Kiril alfabesinden Latin alfabesine geçilmesini sağladı ve ilk ziyaretini Türkiye’ye gerçekleştirdi.
Ancak büyük umutlarla işbaşına gelen Elçibey’in cumhurbaşkanlığı uzun süremedi. Cephedeki yenilgileri ve yanlış tutumları nedeniyle görevden aldığı Albay Suret Hüseynov, Gence’de isyan başlattı. Rusların desteğini alan Hüseynov’la karşı karşıya geldi ancak iç savaş çıkmaması ve halkının zarar görmemesi için görevini bıraktı ve doğduğu köye geri döndü. Birkaç yıl burada yaşadıktan sonra 1997 yılında Bakü’ye döndü ve Azerbaycan Halk Cephesi Partisi Genel Başkanı olarak faaliyetlerini sürdürdü.
1998 yılında yapılan cumhurbaşkanlığı seçimini protesto ederek “demokratik ve adil” olmadığı gerekçesiyle katılmadı.
Son günlerini kanserle mücadele ederek geçiren 62 yaşındaki Elçibey, 22 Ağustos 2000 tarihinde tedavi gördüğü Gülhane Askeri Tıp Akademisi Hastanesi’nde vefat etti. Bakü’de bulunan Fahri Hiyabanı Mezarlığı (Ulusal Şeref Mezarlığı)’na defnedildi.
Vasiyetinde “Türk Milleti’ne en çok lazım olan şey maneviyata dayanarak birleşebilmektir” vurgusu yapan Ebulfez Elçibey, “Bugün açıkça yapamadım. Ama biliyorum ki, Karabağ mutlaka hürriyetine kavuşacaktır” cümleleri ile veda etmişti.
Kaynak: Yenişafak
Anıtkabir’e gerçekleştirdiği ziyarette de hatıra defterine, “Ey büyük Türk, büyük komutan. Sizi ziyaret etmekle kendim ve milletim adına onur duydum. Senin askerin Elçibey” ifadelerini yazan Türk dünyasının bilge şahsiyetlerinden Azerbaycan’ın ikinci Cumhurbaşkanı Ebulfez Elçibey, ölümünün 22. yılında anılıyor.