Yetersiz tiroid hormonu üretimine bağlı olarak ortaya çıkan tabloya hipotiroidi denir, hipotiroidi pek çok değişik nedenle ortaya çıkabilir, hipotiroidinin ortaya çıkış yaşı, klinik tabloyu büyük ölçüde belirler. Çocukluk çağında ortaya çıkan hipotiroidi ile yetişkin hipotiroidisi arasındaki en önemli fark, çocuk hipotiroidisinde boy kısalığı ve zeka geriliğinin olmasıdır. Doğumdan hemen sonra ilk 10 gün içinde TSH ve tiroid hormonlarının ölçülmesi ile bebeklerde rahatlıkla tanı konabilir.
Erişkin Hipotiroidisi
Erişkin hipotiroidileri sessiz ve sinsi başlangıcıdır. Orta ve ileri yaşlarda ortaya çıkan hipotiroidilerin en sık nedeni Hashimoto tiroiditi ve primer tiroid atrofisidir. Bu iki hastalık otoimmün olarak kabul edilen hastalıklardır. Yani vücudun bağışıklık sistemi, tiroid bezinin bazı yapı taşlarını yabancı veya düşman gibi algılayarak antikorlar üretir ve tiroid bezi harabiyeti ortaya çıkar, vücutta böylesine yanlış ve aşırı bir duyarlılığın ortaya çıkışı besin alerjilerinden, sızıntılı bağırsak sendromuna kadar pek çok nedenle izah edilmeye çalışılmaktadır. Hipertiroidi tedavisinde kullanılan ilaçlar ve radyoaktif iyot tedavisi hipotiroidiye yol açabilmektedir. Ülkemizde hipotiroidinin en sık ve kalıcı nedenlerinden biri gereksiz yere yapılan tiroid ameliyatlarındandır. Hashimoto tiroiditi, iyot eksikliği, enzim eksiklikleri ve guatrojenler nedeni ile ortaya çıkan guatr vakalarının opere edilmesi ve operasyon sonrası tiroid hormon tedavisi yapılmaması hem guatr hem de hipotiroidiye yol açmaktadır. Tiroid hormon ilaçları aç karnına alınmalıdır. Başka ilaçlarla özellikle kalsiyum ve demir içeren vitaminlerle, bol posalı diyetle tiroid hormon ilacı kullanılmamalıdır, emilim azalır. Ayrıca yine sık kullanılan ülser ilaçları da tiroid hormon ilaçlarının emilimini azaltabilir.
Hashimoto Tiroiditi (Kronik Tiroidit)
Tiroid oto-antikorlarına bağlı olarak ortaya çıkan bir kronik tiroid hastalığıdır. 0-50 yaş arasındaki kadınlarda oldukça sık olan bir hastalıktır, erkeklerde seyrek olarak rastlanılmaktadır. Vücudun bağışıklık sistemi, tiroid dokusu içinde bulunan tiroglobulin ve peroksidaz enzimlerini yabancı ve düşman gibi algılayarak onlara karşı antikorlar üretir. Bu antikorlar tiroid dokusunu harap eder ve sonuçta kalıcı bir hipotiroidi hali ortaya çıkar. Hipotiroidi belirti ve bulguları olan bir kişide tiroid hormonlarının ölçümü, tiroid oto-antikorlarının (antiTG, antiTPO) tayini, TSH ölçümü ve gerekirse ince iğne aspirasyon biyopsisi ile tanı rahatlıkla konabilir. Tedavide tiroid hormonlarının verilmesi, iyotlu tuz kullanılmaması ve cerrahi operasyondan kaçınmak önemlidir. İnsanların korktuğu bir hastalık olmasına rağmen, kronik seyirli ve selim bir hastalıktır.
Tiroid Sağlığı İçin Beslenme
Endokrin sistemi bir bütündür ve tiroid bezi bu sistem içinde yer alır ve oldukça hassas bir organdır. Tiroid bezi, beyinde yer alan hipotalamus ve hipofiz bölgelerinin kontrolü altındadır. Tiroid bezinde tiroid hormonlarının sentezi ve kana verilmesi için birçok enzimin normal aktivite göstermesi gerekir. Yine yeterli tiroid hormonu için tirozin aminoasidi ve iyoda mutlaka ihtiyaç vardır. Tiroid hormonları, diğer endokrin hormonları etkilediği gibi, diğer endokrin hormonlar da tiroid fonksiyonlarını ve sağlığını direkt olarak etkilemektedir. Örneğin kortizol ve insülin hormonları tiroid hormonlarını değişik aşamalarda etkileme potansiyeline sahiptir. İyot ve tirozinden sonra tiroid sağlığı için vazgeçilmez besin maddeleri selenyum ve çinkodur. Selenyum ve çinko; tiroid hormon yapımında yer alan enzimleri ve T4 hormonunu dokularda T3 hormonuna dönüştüren enzimleri aktif hale getirerek önemli işlev görürler. Yine çinko, hipofizden TRH hormonunun salınımına yardımcı olmaktadır. Selenyum aynı zamanda antioksidan bir bileşiktir. Günde 60-75 mikrogram selenyum alınması uygun olur. E vitamini selenyumu aktive ettiği için birlikte alınmaları tiroid sağlığı için önemlidir. Bir dilim tam buğday ekmeği 10 mikrogram selenyum sağlar.
Kimler İyotlu Tuz Kullanmalıdır?
Bilinen tiroid hastalığı olmayan yetişkinler, çocuklar ve hamileler iyotlu tuz almalıdır. Yine çocuğun annesinden emdiği sütte bulunan iyot beyin gelişimi için son derece önemli olduğu için emziren anneler de iyotlu tuz kullanmalıdır.
İyotlu tuz karanlık ve serin yerde saklanmalı, tuz paketinin ağzı kapalı tutulmalıdır. İyotlu tuz yemeklere piştikten sonra ilave edilmelidir.
Kimler İyotlu Tuz Kullanmamalıdır?
Kişilerin günlük iyot alımlarını artırmak, iyot yetersizliğinin olduğu bölgelerde alınabilecek başlıca önlemlerdendir. Özellikle bu önlem guatr bulgusunun henüz mevcut olmadığı çocuklarda ve erişkinlerde daha etkili olmaktadır. İyot alımındaki artış, var olan guatrı tedavi etmekten çok, guatrın görülme sıklığının azalmasında etkilidir. Bazı tiroid hastalarının, örneğin Graves hastalığı, Hashimoto tiroiditi ve sıcak nodülü olan hastaların iyotlu tuz kullanmaları sakıncalıdır. İyot, tiroid bezi hastalıklarının önlemesinde çok etkilidir fakat tiroid hastalıkları başladıktan sonra iyottan sakınmak gereklidir. Fazla iyot tüketenlerde tiroid kanseri, hipertiroidi ve Hashimoto hastalığı sıklığı artmıştır. AntiTPO antikorları yüksek olanlarda iyotlu tuz tiroidin az çalışmasına neden olabilir. İyotsuz tuz kullanması gerekenler, içinde iyot bulunan ilaçlardan ve röntgen çekilmesi için kullanılan radyokontrast maddelerden uzak durmalıdır. İyotlu tuz hipotiroidi varsa bunu ağırlaştırabilir, sinsi hipertiroidi varsa yine bunu da aktive edebilir.
