31 Mart 1918’de Ermeni çeteleri tarafından soykırıma maruz kalan ve topraklarından sürülen Azerbaycan Türklerinin anısını korumak için 31 Mart Azeri soykırımı olarak anılıyor. Azerbaycan’da Azerbaycanlıların Soykırımı Günü olarak kabul edilen 31 Mart günü, 200 yıl boyunca başta Ermeniler olmak üzere diğer halkların Azerbaycanlılara karşı giriştikleri katliamları ve Azerbaycanlılara karşı yürüttükleri acımasız siyaseti anlatmaktadır.
Katliam, “Kafkas İslam Ordusu” ismi verilen Osmanlı ordusunun Azerbaycan’a yardıma gelmesi ve ülkeyi çetelerden temizlemesiyle son bulmuştu.
Azerbaycan’ın kuzey bölgesinde bulunan Guba şehrinde, 2007 yılında stat inşaatı çalışmaları sırasında tesadüfen açığa çıkarılan toplu mezarlıkta, 1918 yılında Ermeni askeri birliklerince işkence yapılarak katledilen Azerbaycanlı, Lezgi, Tat, Avar, Yahudi ve diğer etnik gruplara ait kişilerin cesetleri bulunuyor.
31 MART 1918’DE NELER YAŞANDI?
Çarlık Rusyası’nın son dönemlerinde, daha önceden Azerbaycan’ın çeşitli bölgelerine yerleştirilmiş olan Ermeniler, otorite boşluğundan da istifade ederek çevre köy ve kasabalardaki Azerbaycanlıları katlederek topraklarını ele geçirmeye başladı. 1905 yılından itibaren iyi örgütlenen ve silahlanan Ermeniler, başta Bakü olmak üzere tüm bölgelerde karışıklar çıkararak Azerbaycanlıları yıldırma politikası yürüttü.
Rusya’da 1917 yılında yapılan devrimin ardından Bakü’de yönetimi ele geçiren Bolşeviklerin Ermeni lideri Stepan Şaumyan’ın da desteğini alan Ermeni ve Bolşevik çeteleri, Azerbaycanlılara karşı saldırıları artırdı. 1918 yılının 30 Mart ve 3 Nisan tarihleri arasında Bakü, Şamahı, Guba, Haçmaz, Lenkeran, Hacıkabul, Salyan, Zengezur, Karabağ, Nahçıvan ve diğer bölgelerde Ermeni ve Bolşevik çeteler tarafından binlerce Azerbaycanlı katledildi.
Ermenilerin katliamı, Osmanlı Harbiye Nazırı Enver Paşa’nın talimatıyla Nuri Paşa komutasında kurulan Kafkas İslam Ordusu’nun Azerbaycan’a yardıma gelmesi ve ülkeyi çetelerden temizlemesiyle son buldu. Azerbaycan’da yıllardır dünya kamuoyunun 1918 yılında Ermeniler tarafından uygulanan mezalim ve katliamı “soykırım” olarak kabul ettirilmesi konusunda çeşitli çalışmalar yürütülüyor. Konuya ilişkin merhum Cumhurbaşkanı Haydar Aliyev, 1998 yılında imzaladığı kararname ile 31 Mart tarihinin, “Azerbaycanlılar Soykırım Günü” olarak anılmasına karar vermişti.
Mart Olayları
Ermeni Devrimci Federasyonu, Bakü’nün denetimini elinde tutan Bolşeviklerin desteğiyle, Müsavat’a yönelik karşı devrimcileri bastırmak için askerî harekâtı başlatmıştır. Çatışma ve olayın sonucunda 3.000 – 12.000 kişi öldürülmüş ve kent içindeki cami, okul ve çeşitli mimari yapılar da büyük hasar görmüştür. Şamahı şehrinde 55.000 ve diğer şehirlerdeyse 35.000 Azerbaycanlı türlü işkencelere maruz kalarak katledilmiştir. (ölenlerin %70’i yaşlılar, kadınlar, ve çocuklar gibi savunmasız bireylerden oluşmaktaydı).
Bakü’den sonra Guba, Şamahı, Gence ve diğer kent ve bölgelere de yayılan kıyım, Nuri Paşa komutasındaki Kafkas İslam Ordusu’nun bölgeye gelerek olaylara müdahale etmesiyle sona ermiştir.
